اردبیل
اردبیل یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان اردبیل در شمال غربی ایران است. این شهر در قبل و پس از اسلام، مرکز آذربایجان بوده‌است.اردبیل در طول تاریخ، به نام‌های گوناگونی ازجمله «دارالارشاد»، «دارالملک»، «دارالعرفان»، «دارالامان» و «شهر مقدس (آرتاویل)» ملقب بوده‌است و در دوره‌های مختلف، مرکز ایالت آذربایجان بوده و به‌علت قرارداشتن در مسیر جاده ابریشم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی، برخوردار بوده‌است.
شهرت و اهمیّت تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه فرقه صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی، از این‌جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد.
این شهرستان به عنوان یکی از مناطق سردسیر ایران و استان بین پنج تا هشت ماه از سال سرد است. بارندگی نیز در تمام فصول وجود دارد، ولی شدت آن در بهار و پاییز بیشتر است. براساس گزارش ایستگاه هواشناسی که در ارتفاع ۱۳۷۲ متری واقع شده، بارندگی این شهر در سال ۱۳۷۲ برابر ۷/۳۲۷ میلی‌متر گزارش شده‌است. این شهرستان دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است.
جمعیت براساس نتایج نهایی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۵۲۹۳۷۴ بوده‌است که از این جهت، شانزدهمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌رود. برپایهٔ همین آمار از مجموع جمعیت شهر اردبیل ۲۴۶۶۱۸ نفر را مردان و ۲۳۸۵۳۵ نفر را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین شمار خانوارهای این شهر بالغ بر ۱۵۸۶۲۷ خانوار بوده‌است.
با وجود این، سبب آن که مدفن شیخ صفی الدین اردبیلی بود، پایتخت معنوی شاهان صفوی به‌شمار می‌رفت و از تقدس و احترام خاصّی بهره‌مند بود. در سال ۱۲۴۶ هجری قمری، عباس میرزا نایب السلطنه، که در عین حال والی آذربایجان بود، حکومت اردبیل را به فرزند خود بهمن میرزا داد.بهمن میرزا نارین قلعه را به علت استحکام زیاد به عنوان قلعه حکومتی انتخاب کرد و از آن دوران تا دوره پهلوی اول محل حکومت حاکمان اردبیل شد.
شهرداری وظیفه امور جاری شهر ازجمله نظارت بر ساخت و سازهای شهری، توسعه شهری و حمل و نقل شهری بر عهده شهرداری اردبیل است که ریاست آن بر عهده شهردار این شهر می‌باشد. شهردار اردبیل به صورت دوره‌ای توسط شورای شهر این شهر که توسط رأی مستقیم شهروندان انتخاب می‌شوند منصوب می‌شود. نهاد شهرداری اردبیل در ساختمان شهرداری اردبیل که در خیابان شهید مدرس واقع شده مستقر است.
شهرداری در سال ۱۳۰۳ با عنوان بلدیه اردبیل تاسیس شد. شهرداری اردبیل تاکنون ۴۵ شهردار به خود دیده است که نخستین شهردار آن میرزا بیوک آقا وهاب زاده بوده است.حمید لطف الهیان از سال ۱۳۹۴ عهده دار شهرداری بوده است.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری ، آب‌های معدنی که اغلب مزین به زیبایی‌های بی‌نظیر طبیعی می‌باشند عبارت‌اند از: خلخال سویی، قطورسویی، دودو، ایلاندو (که بر اثر زلزله ویران شده‌است)، مشه سویی، شابیل، قینرجه، ویلادره، سردابه و… همچنین آبشارها و عوارض طبیعی دیدنی مانند آبشار نره‌گر در روستای اسبوی خلخال، آبشار شورشورنه عنبران، آبشار سردابه، دریاچه واقع در قله سلطان سبلان، روستای زیبای اندبیل(خلخال) و سواحل رود قزل اوزن، جاده فوق‌العاده زیبای خلخال به اسالم، مراتع وسیع دامنه سبلان روستای اناردر جاده اردبیل به مشکین شهر زادگاه مادر بابک خرمدین و قلعه مربوط به بابک خرمدین مبارز اردبیلی می‌باشد.
آش دوغ اردبیل (آیران آشی) مهم‌ترین غذای سنتی است و به‌عنوان غذای سنتی جهانی شناخته شده‌است.
شهرت و اهمیّت تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه فرقه صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی، از این‌جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد.آب و هوا
با واقع شدن در دامنه کوه مرتفع سبلان با ارتفاع ۱۳۵۰ متر و با فاصله کم از بندر آستارا با ارتفاع ۳۰ - به منزله دامنه وسیع کوه مرتفعی مشرف بر دریاست که دارای اقلیم مناطق فوقانی از یک طرف و تأثیرپذیر از مناطق بحری از طرف دیگر است. شهرستان اردبیل دارای چهار اقلیم مدیترانه‌ای گرم، مدیترانه‌ای معتدل، کوهستانی سرد و معتدل است.این شهرستان به عنوان یکی از مناطق سردسیر ایران و استان بین پنج تا هشت ماه از سال سرد است. بارندگی نیز در تمام فصول وجود دارد، ولی شدت آن در بهار و پاییز بیشتر است. براساس گزارش ایستگاه هواشناسی که در ارتفاع ۱۳۷۲ متری واقع شده، بارندگی این شهر در سال ۱۳۷۲ برابر ۷/۳۲۷ میلی‌متر گزارش شده‌است. این شهرستان دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است.جمعیت
جمعیت اردبیل در اولین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام پذیرفت، بالغ بر ۶۵٬۷۴۲ نفر بوده‌است. این تعداد در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به ۸۳٬۵۹۶ نفر، در سال ۱۳۵۵ خورشیدی به ۱۴۷٬۸۶۵ نفر، در سال ۱۳۶۵ خورشیدی به ۲۸۱٬۹۷۳ نفر و در سال ۱۳۷۵ خورشیدی به ۳۴۰٬۳۸۶ نفر افزایش پیدا کرد.جمعیت براساس نتایج نهایی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۵۲۹۳۷۴ بوده‌است که از این جهت، شانزدهمین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌رود. برپایهٔ همین آمار از مجموع جمعیت شهر اردبیل ۲۴۶۶۱۸ نفر را مردان و ۲۳۸۵۳۵ نفر را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین شمار خانوارهای این شهر بالغ بر ۱۵۸۶۲۷ خانوار بوده‌است.سیاست
استانداری اردبیل به عنوان مرکز استان میزبان نهاد استانداری اردبیل می‌باشد که مهم‌ترین نهاد دولتی در این استان به‌شمار می‌آید. هسته مرکزی این نهاد در ساختمان استانداری در مرکز شهر ودر حدفاصل خیابان امام خمینی و خیابان شهید مدرس مستقر می‌باشد.در دوران صفویه به شکوه و رونق رسید.شاه اسماعیل اول قیام مؤثر خود را بر ضد امیران آق قویونلو به سال ۹۰۷ از هجری قمری، از اردبیل آغاز کرد ولی پایتخت خود را به تبریز انتقال داد.با وجود این، سبب آن که مدفن شیخ صفی الدین اردبیلی بود، پایتخت معنوی شاهان صفوی به‌شمار می‌رفت و از تقدس و احترام خاصّی بهره‌مند بود. در سال ۱۲۴۶ هجری قمری، عباس میرزا نایب السلطنه، که در عین حال والی آذربایجان بود، حکومت اردبیل را به فرزند خود بهمن میرزا داد.بهمن میرزا نارین قلعه را به علت استحکام زیاد به عنوان قلعه حکومتی انتخاب کرد و از آن دوران تا دوره پهلوی اول محل حکومت حاکمان اردبیل شد.شهرداری وظیفه امور جاری شهر ازجمله نظارت بر ساخت و سازهای شهری، توسعه شهری و حمل و نقل شهری بر عهده شهرداری اردبیل است که ریاست آن بر عهده شهردار این شهر می‌باشد. شهردار اردبیل به صورت دوره‌ای توسط شورای شهر این شهر که توسط رأی مستقیم شهروندان انتخاب می‌شوند منصوب می‌شود. نهاد شهرداری اردبیل در ساختمان شهرداری اردبیل که در خیابان شهید مدرس واقع شده مستقر است.شهرداری در سال ۱۳۰۳ با عنوان بلدیه اردبیل تاسیس شد. شهرداری اردبیل تاکنون ۴۵ شهردار به خود دیده است که نخستین شهردار آن میرزا بیوک آقا وهاب زاده بوده است.حمید لطف الهیان از سال ۱۳۹۴ عهده دار شهرداری بوده است.جاذبه‌های گردشگری
آرامگاه شیخ صفی‌الدین میراث جهانی یونسکو، مسجد جامع اردبیل و بقعه سید امین الدین جبراییل از بناهای تاریخی مهمّ این شهر به‌شمار می‌روند. مضافاً این که کوه سبلان یا ساوالان ، دریاچه شورابیل (در داخل شهر)، رودخانه بالیقلو چای (در داخل شهر)، دریاچه نئور، جنگل فندق‌لو، پیست اسکی آلوارس، پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلوی نمین(اردبیل)، پیکره سنگی بابا داوود عنبران، شهر توریستی سرعین، تفرجگاه بولاغلار و دهکده سولان در زمره جاذبه‌های گردشگری مهم این شهر به حساب می‌آیند.از دیگر جاذبه‌های گردشگری ، آب‌های معدنی که اغلب مزین به زیبایی‌های بی‌نظیر طبیعی می‌باشند عبارت‌اند از: خلخال سویی، قطورسویی، دودو، ایلاندو (که بر اثر زلزله ویران شده‌است)، مشه سویی، شابیل، قینرجه، ویلادره، سردابه و… همچنین آبشارها و عوارض طبیعی دیدنی مانند آبشار نره‌گر در روستای اسبوی خلخال، آبشار شورشورنه عنبران، آبشار سردابه، دریاچه واقع در قله سلطان سبلان، روستای زیبای اندبیل(خلخال) و سواحل رود قزل اوزن، جاده فوق‌العاده زیبای خلخال به اسالم، مراتع وسیع دامنه سبلان روستای اناردر جاده اردبیل به مشکین شهر زادگاه مادر بابک خرمدین و قلعه مربوط به بابک خرمدین مبارز اردبیلی می‌باشد.غذاهای سنتی
از غذاهای سنتی می‌توان به یرآلما کبابی و کباب شیشلیک و آلبالو پلو و خورشت لپه و اوماج آشی و آش دوغ و سوتلی آش و یارما آشی و بزباش و پیچاق قیمه و تاس کباب و ترح پلو و دومه کباب و باستیرما پلو و ترشی‌قرمه و چیغیرتما و حلوای سیاه و حلوای زرد و حلوای زنجبیل و خشیلو خورش قاتق و ساج‌ایچی و قرمه‌سبزی و قویماق و قیساوا و قیقاناق و کوفته و لونگی و حـّرا اشاره کرد.آش دوغ اردبیل (آیران آشی) مهم‌ترین غذای سنتی است و به‌عنوان غذای سنتی جهانی شناخته شده‌است.